Fahruddin Razi ve Tefsiri Örnek Metin Tercümesi

·  Kaynaklarda tam adı Muhammed  b.  Ömer  b.  el-Huseyn  b.  Ali  el-Kuraşî  et-Teymî  el-Bekrî  etTaberistânî olarak  geçer.  Fahruddîn  onun  lakabıdır.  Kendisine  allâme ve şeyhulislam da  denmiştir.  Soyunun  Kureyş’e  dayandığı  söylenir.Fahruddin  er-Râzî’nin  babası  Hatîbu’r-Rey  adıyla  anılan  Ziyauddîn Ömer büyük bir alimdir.

·      Üstün zekası, güçlü hafızası, etkili hitabeti olan Râzî, kelam, fıkıh usûlü, tefsîr,  Arap  dili,  felsefe,  mantık,  astronomi,  tıp  ve  matematik  gibi alanlarda  uzmanlaşmış  ve  eserler  vermiştir.  Râzî,  Mutezilî,  Kerrâmî  ve Batınî akımlarla fikrî mücadele içinde olmuştur.

·      Râzî,  itikatta  Eş’arî  ve  fıkıhta  Şafiî’dir.  Ancak  zaman  zaman  Eş’arî kelamını ve Şafiî’nin bazı görüşlerini eleştirmiştir. Râzî’nin felsefî kelam yöntemini  geliştirdiği  söylenir. Onun  en  çok  öne  çıkan  yanı kelamcılığıdır.

·      Râzî’nin tefsîrinin adı Mefatihu’l-Gayb olmakla birlikte etTefsîru’l-Kebîr adıyla da anılır. Râzî, Kur’an tefsîrini, aklî ilkeler ışığında Kur’an’a yönelecek eleştirileri cevaplandırmak ve çürütmek için yazdığını belirtir. Râzî’nin, tefsîrini hayatının son on yılında yazmış olduğu söylenebilir.

·      Mefatihu’l-Gayb’ın  kaynaklarının  başında  İbn  Abbâs’ın  tefsîr  ve  te’villeri gelir. Razi, İbn Abbâs’ın dışında Ubeyy b. Ka’b, İbn Mes’ûd,  Hz.  Ömer  ve  Hz.  Âişe’den  de  görüşlere  yer verir.  Râzî,  tabiûn müfessirlerinden de yararlanmıştır. Taberî’nin  Câmiu’l-Beyân’ı Razi tefsirinin  en  önemli  rivayet  kaynaklarından  biridir.  Kelime  tahlillerinde  ezZeccâc ve el-Ferrâ’dan yararlanır. Dille ilgili önemli kaynaklarından biri el-Kaffâl’dır.  Râzî,  el-Gazzâlî’nin  eserlerinden  bilgilere  ve  görüşlere  yer verir. Dilbilimsel  tahliller,  ayetler  arasındaki  uyum Konularında Ebû  Muslim el-İsfahânî (ö.322/934) dan yararlanmıştır.

·      Râzî,  Mukatil  b.  Suleyman  (ö.150/767),  İbn  Kuteybe (ö.276/889),  Kâdî  Abdulcebbâr  (ö.303/905),İbn  Arefe  (ö.323/935)  İbn  Fûrek  (ö.406/1015),  Ebu  İshak  es-Sa’lebî  (ö.427/1035)  ve  el-Vâhidî  (ö.468/1075) , ez-Zemahşerî(ö.538/1143)ve Ebu Bekr el-Esam gibi alimlerden  de yararlanmıştır.

·      Râzî  ayetleri  tefsîr  ederken  mes’ele, bâb, nev’, hucce, kavl, hukm  gibi adlandırmalarla başlıklandırmalar yapar. Böylece okuyucuyu sistemli bir anlatımla buluşturur.

·      Râzî, tefsîrinde kıratlara da yer verir. Şazz kıraatlere itibar etmez; mütevatir kıraatleri hüccet olarak görür. Nahivcilerin okuma biçimleri yerine kurrâdan tevatüren nakledilen okuyuşları tercih eder. Bazen kıraat farklılıklarına aklî izahlar getirir.

·      Râzî, tefsîrinde sahabe ve tabiûn müfessirlerinden Kur’an tefsîrine ilişkin bilgi, açıklama ve görüşleri nakleder. Bunların başında sebeb-i nüzul rivayetleri gelir. Bazı ayetlerin birden çok iniş sebebine de yer verir. Aklî ve tarihî bir çelişki veya ayetin nazmı ile bir uyumsuzluk olduğu kanaati uyandığında nüzul sebebini terk eder. Đsrailî haberlere olumlu bakmasa da bazı durumlarda bu tür bilgileri de kullanır.

·      Râzî  ayet  ve  sureler  arasındaki  münasebete  önem  verir. Ayetleri,  başka  ayetlerle  açıklamaya özen  gösterir.  Hadislere  de  tefsîrinde  yer  verir. Sarf  ve  nahiv  açısından ayetleri ayrıntılı olarak irdeler ve şiirleri de delil olarak kullanır. Kelâmî açıklama  ve  tartışmalara  tefsîrinde  yoğun  olarak  yer  verir.

·      Râzî, zaman zaman işarî te’villere de başvurur ve tefsîrinde fen bilimleri  ve  özellikle  astronomiden  yararlanarak  açıklamalar  yapar.  Tıp alanında uzman olduğu için bazı ayetlerde tıbbî açıklamalara başvurur. Râzî, her dirayet tefsîrinde olduğu gibi fıkhî yorumlamalar yapar. Şafiî olduğu  için  genellikle  Hanefî  mezhebinin  görüşlerini  eleştirir.

·      Kâdî  Beydâvî,  Ebussuûd,  İsmail  Hakkı  Bursevî, Âlûsî, Muhammed Abduh ve Elmalılı Hamdi Yazır gibi alimler Razi tefsirinden etkilenmişlerdir. Subkî   “Onun  tefsîri,  tefsîrle  birlikte  her  şeyi ihtiva  eder.”  diyerek Râzî’yi  İbn  Teymiyye  ve  Ebu  Hayyân  el-Endelusî ‘ye karşı savunmuştur. Kaynak: Ankara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yayınları Tefsir Metinleri -II Editör Prof. Dr. Salih Akdemir

Razi Tefsiri Mefatihul Gayb Örnek Metin Tercümesi için tıklayınız...