Mazursun, Ahmed Gazali

Etiketler : islam ahlak felsefesi islam düşüncesi şair şiir tasavvuf

İmam Gazali'nin kardeşi, Ahmed Gazâlî'ye atfedilen muhteşem şiir; aşk acısını, hem dünyevî hem ilâhî boyutlarıyla işlemiştir. Şiirin, bireysel bir aşkın tesiri olup olmadığı tam bilinmemekle birlikte, Allah’a duyulan aşkın acı ve özlemle yoğrulmuş halini dile getirdiği gözlemlenmektedir.

Ahmed Gazali'nin tasavvufi şiiri, az sözle çok anlam ifade eden tasavvufun özü mahiyetinde bir şiirdir. Kullanılan söz sanatları, mecazlar ve derin çağrışımlar yoluyla şiir, insanın kalbine dokunan bir etki oluşturur. Veciz sözlerle insanın içine işleyen bu şiir; yazar ve şair kimliğiyle bilinen Hilmi Yavuz tarafından aşağıdaki hali ile bir sohbet meclisinde okunmuştur:

Senin gönlün dâima meshûr ve müsahhardır, mâzursun

Gamın ne olduğunu aslâ bilmedin, mâzursun

Ben sensiz bin gece kan yuttum

Sen bir gece sensiz kalmadın, mâzursun

***"Mazursun" şiiri, Ahmed Gazali'nin "Sevanihü’l-Uşşak" isimli Farsça eserinde geçmektedir. “Sevanih”, bir sufinin ruh alemindeki yolculuğunda yaşadığı ilham ve halleri ifade eder. Bu yolculukta sufi, gönül, ruh ve sır gibi manevi duraklardan geçer. “Âlem-i ervah” yani ruhlar alemi, aşkın gerçek yurdu olarak görülür ve sufi burada aşık olur. Eser, aşkın ilahi yönünü, sevgilinin yüce niteliklerini ve aşığın iç dünyasını anlatır. "Sevanihü’l-Uşşak", aşkın derinliğini ve tasavvufi boyutunu ele alan kısa ama etkili bir eserdir. Eserde, aşkın mahiyetini açıklamak amacıyla bazı şiirlere de yer verilmiştir. Bu şiir, eserin çeşitli dil çevirilerinde kimi zaman farklı lafızlarla aktarılmıştır. Eser, Turan Koç ve Mehmet Çetinkaya tarafından “Âşıkların Halleri – Sevanihü’l-Uşşak” adıyla Türkçeye çevrilmiş ve 2019 yılında Hece Yayınları tarafından yayımlanmıştır. (Aşıkların Halleri-Sevanihul-Uşsak, Ahmed Gazali Hece Yayınları, Çev.Turan Koç, Mehmet Çetinkaya, Ankara, 2019) Bu kitapta geçen şiir şu şekilde çevrilmiştir:

Gözyaşım, gamından her gece kan kesilir

Ve hicrinden gönlüme binbir hafakan gelir

Kendi kendine şen şakraksın sen ey nigâr

Bir bilsen sensiz bir gece ne denli giran gelir

İşin gönül çelmektir senin; mâzursun

Gam nedir hiç bilmezsin; mâzursun

Her gece kan ağlarken ben, sensiz

Bir gecen bile yok sensiz, senin, mâzursun

Ahmed Gazâlî

همواره تو دل ربوده ای معذوری
غم هیچ نیازموده ای معذوری
من بی تو هزار شب به خون در بودم
تو بی تو شبی نبوده ای معذوری

Büyük İslam alimi İmam Gazali'nin kardeşi olan Ahmed Gazali (ö. 1126), 11. yüzyılın sonları ile 12. yüzyılın başlarında yaşamış önemli bir İslam mutasavvıfıdır. İran'ın Tus şehrinde doğduğu tahmin edilmekle birlikte doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir.

Ahmed Gazali, özellikle tasavvuf düşüncesine getirdiği kendine has yorumlarla tanınır. Onun tasavvuf anlayışı, aşk merkezlidir. Aşkı, Allah’a ulaşmanın en temel yolu olarak görür. Âlemde olan her şeyi aşkla açıklayan Ahmed el-Gazzâlî, ilâhî güzelliklerin “gözle görülen, müşahede edilen güzeller” olduğuna inanır. İmam Gazzâlî’nin tasavvuf anlayışına kardeşinin tesiriyle girdiği ve kardeşi Ahmed Gazali için “Biz aradık, o buldu” dediği rivayet edilir. Bu yönüyle Ahmed Gazali, kendisinden sonra gelen Ferîdüddin Attâr, Rûzbihân Baklî, Senâî, Aynülkudât el-Hemedânî, İbnül Farız ve Mevlânâ Celaleddin Rumi gibi büyük sûfîleri derinden etkilemiştir. 

İmam Gazzâlî’nin meşhur eseri İḥyâʾü ʿulûmi’d-dîn’i'ni "Lübâbü’l-İḥyâʾ" adıyla ilk defa Ahmed Gazali özetlemiştir. Ayrıca Ahmed Gazali, tasavvufta aşkın mahiyetini, ilahi sevgiyi ve aşığın ruhsal durumlarını konu alan "Sevanihü’l-Uşşak" (Aşıkların Halleri) isimli eseri yazmıştır.

Hilmi Yavuz'un Ahmed Gazali şiiri yorumu: https://x.com/Caynagme/status/1596928527571783680