Cahit Arf Hayatı

Etiketler : cahit arf islam dünyasında bilim çalışmaları islam matematikçileri matematik tarihi matematikçiler

 

Cahit Arf (D. 11 Ekim 1910, Kayalar/Selanik – Ö. 26 Aralık 1997, İstanbul), dünya çapında tanınmış bir matematikçi olmuştur. Henüz iki yaşındayken, Balkan Savaşları sırasında Selanik’in Yunan ordusunun kontrolüne girmesi üzerine ailesi İstanbul’a göç etmiştir. Dört yaşında iken öğrenim hayatına İstanbul’da başlamıştır. 1919 yılında, dokuz yaşında iken ailesiyle birlikte Ankara’ya taşınmış, bir süre sonra tekrar İstanbul’a dönmüş ve ardından İzmir’e yerleşmişlerdir. Cahit Arf’ın matematiğe olan ilgisi İzmir yıllarında belirginleşmiştir. Cahit Arf’ın İzmir’deki öğrenim sürecinde, matematik öğretmeni tarafından Öklid geometrisine ilişkin problemler çözmeye teşvik edildiği bilinmektedir. 1926 yılında ailesi, kendisinin daha nitelikli bir eğitim alabilmesi amacıyla Fransa’da öğrenim görmesinin uygun olacağına karar vermiştir. Bu doğrultuda, Cahit Arf lise öğrenimine devam etmek üzere 1926 yılında Fransa’ya gönderilmiştir. 

Cahit Arf, Fransa’da École Normale Supérieure’de 1932 yılında tamamladığı yükseköğreniminin ardından, Kastamonu Lisesi’ne öğretmen olarak atanmak istemiştir. Ancak çevresinin yönlendirmesi ve desteğiyle, bir süre Galatasaray Lisesi'nde matematik öğretmenliği yaptıktan sonra, 1933 Üniversite Reformu kapsamında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’ne doçent adayı olarak atanmıştır. Arf, 1937 yılında doktorasını yapmak üzere Almanya’nın Göttingen Üniversitesi’ne gönderilmiştir. Burada tez danışmanı Helmut Hasse ile birlikte yürüttüğü çalışmalar sonucunda, matematik dünyasında büyük yankı uyandıran ve kendi adıyla anılan “Hasse–Arf Teoremi”ni içeren doktora tezini 1938 yılında tamamlamıştır.  

(Bkz: Arf Teoremi)

1938 yılından itibaren Cahit Arf, cebir, sayılar teorisi, elastisite teorisi, analiz, geometri ve mühendislik matematiği gibi çeşitli alanlarda yaptığı araştırmalarla matematik bilimine temel ve kalıcı katkılar sağlamıştır. Hasse’nin önerisiyle bir yıl daha Almanya’da kalarak çalışmalarına devam etmiş ve bu süre zarfında, matematikte önemli bir kavram olarak bilinen “Arf Değişmezleri”ni (Arf Invariants) geliştirmiştir. 

Cahit Arf, karakteristiği iki olan cisimler üzerindeki kuadratik formları derinlemesine incelemiş ve bu formları başarılı bir biçimde sınıflandırmıştır. Bu süreçte, söz konusu formların invariantlarını (değişmezlerini) oluşturmuştur. Arf’ın bu önemli buluşu, dünya bilim literatüründe “Arf Invariantları” adıyla yerini almıştır. Söz konusu çalışma, 1944 yılında “Crelle Journal” dergisinde yayımlanmış ve Cahit Arf’ın uluslararası düzeyde tanınmasını sağlamıştır. Cahit Arf, 1955 yılında ordinaryüs profesörlük unvanına yükseltilmiş ve 1962 yılına kadar İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde görev yapmıştır. 1963 yılında ise Robert Kolej’de matematik dersleri vermeye başlamıştır. 1964 yılında Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Bilim Kolu Başkanlığı görevine getirilmiştir. 1966 yılında Amerika Birleşik Devletleri’ne giderek Princeton Üniversitesi ve Kaliforniya Üniversitesi'nde bilimsel araştırmalar yürütmüştür. 1967 yılında Türkiye’ye dönerek, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ)’nde görev almıştır. TÜBİTAK’ın kuruluş sürecinde etkin bir rol oynamış, ayrıca Gebze’deki Marmara Araştırma Merkezi’nin kuruluş çalışmalarında da görev üstlenmiştir. Cahit Arf, 1980 yılında ODTÜ’deki görevinden emekli olduktan sonra, çalışmalarına TÜBİTAK’a bağlı Gebze Araştırma Merkezi'nde devam etmiştir.

Cahit Arf, 1985 ile 1989 yılları arasında Türk Matematik Derneği Başkanlığı görevini yürütmüştür. Bu dönemde, doğrudan ya da dolaylı biçimde birçok Türk matematikçisine ilham kaynağı olmuş; yönlendirmeleri, eleştirileri ve fikirleriyle çevresindeki bilim insanlarının ufkunu genişletmiş, çalışmalarını daha derin ve özgün bir bakış açısıyla sürdürmelerine katkıda bulunmuştur. Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde görev yaptığı yıllarda, uluslararası bilim camiasından kopuk bir araştırmacı olmadığını defalarca kanıtlamıştır. Uzlaşmacı bir kişiliğe sahip olmasına karşın, bilimsel ilkelerinden ve akademik dürüstlüğünden hiçbir zaman ödün vermemiştir. Bu yönüyle, Cahit Arf hem karakteri hem de bilime olan bağlılığıyla örnek bir bilim insanı olarak anılmıştır. Cahit Arf, cebir alanındaki çalışmalarıyla dünya çapında tanınmıştır. Sentetik geometri problemlerinin cetvel ve pergel kullanılarak çözülebilirliği üzerine yaptığı araştırmalar, cisimlerin kuadratik formlarının sınıflandırılması sürecinde ortaya kavramlarla matematik literatüründe kalıcı bir yer edinmiştir. Bu önemli katkıları, onun adını dünya matematik tarihinin önde gelen bilim insanları arasına taşımıştır.

Cahit Arf, “Makine Düşünebilir mi, Düşünebilirse Nasıl?”(1959-Erzurum) başlıklı makalesinde, insan zekâsı ile bilgisayar ve makine tabanlı öğrenme süreçleri arasındaki ilişkiyi felsefi ve bilimsel bir bakış açısıyla ele almıştır. Cahit Arf, düşünme eylemini yalnızca bilgi işleme süreci olarak değil, aynı zamanda anlam kurma ve soyutlama yeteneği olarak değerlendirmiştir. Bu bağlamda, makinelerin insan zihninin sahip olduğu sezgi ve kavramsallaştırma kapasitesine ulaşabilmesi için yalnızca mekanik hesaplama gücünün yeterli olmayacağını savunmuştur. Ona göre, bir makinenin “düşünebilmesi”, yalnızca verileri işlemeyi değil, aynı zamanda bu verilerden yeni anlamlar çıkarabilmeyi gerektirmektedir. Cahit Arf, bu görüşleriyle bilgisayar tabanlı öğrenme süreçlerinin etik, bilişsel ve matematiksel boyutlarını erken dönemde tartışmaya açarak, teknoloji ve felsefe arasında köprü kuran öncü bir yaklaşım ortaya koymuştur. 

Cahit Arf, matematiği yalnızca bir meslek alanı olarak değil, bir yaşam biçimi olarak benimsemiştir. Öğrencilerine her zaman, “Matematiği ezberlemeyin; kendiniz yapın ve anlayın.” diyerek, analitik düşünmenin önemini vurgulamıştır. Matematik literatürüne, kendi adıyla anılan Arf Halkaları (Arf Rings)”, “Arf Değişmezi (Arf Invariant)”, “Arf Kapanışı” gibi kavramların yanı sıra, “Hasse–Arf Teoremi” ve “Arf Teoremi” gibi temel sonuçları kazandırmıştır. Cahit Arf, yaşamının ilerleyen dönemlerinde de üretkenliğini sürdürmüş ve matematiğin biyoloji bilimindeki olası uygulamaları üzerine çalışmalar yapmıştır. Bilimsel başarılarının yanı sıra, birçok önemli ödül ve unvana layık görülmüştür. 1948 yılında İnönü Ödülü’nü, 1974 yılında TÜBİTAK Bilim Ödülü’nü, 1980 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) ve Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Onur Doktorası’nı, 1981 yılında ise Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Onur Doktorası’nı almıştır. Genç yaşta Mainz Akademisi Muhabir Üyeliğine seçilmiş, ayrıca Türkiye Bilimler Akademisi Onur Üyesi olmuştur. 1984 yılında İstanbul’da düzenlenen halkalar ve geometri konulu konferansta, geometri kavramı üzerine özgün bir bildiri sunmuştur. 1990 yılında, onun onuruna Silivri’de 3–7 Eylül tarihleri arasında cebir ve sayılar teorisi üzerine uluslararası bir sempozyum gerçekleştirilmiştir. Bilim dünyasında büyük saygı gören Cahit Arf, 1994 yılında Fransa tarafından “Commandeur des Palmes Académiques” nişanı ile onurlandırılmıştır. Türk matematik tarihinin en önemli isimlerinden biri olan Cahit Arf, 1997 yılının Aralık ayında, geçirdiği ağır bir kalp rahatsızlığı sonucu hayata veda etmiştir.

Japon asıllı Türk matematikçisi (Bkz. Prof. Dr. Gündüz İkeda) 'nın deyimiyle, “Cahit Arf, Türkiye'nin şimdiye kadar sahip olduğu en yetenekli matematikçisi”dir. 10 Türk Lirası’nın arka yüzünde Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın portresi yer almaktadır. Paranın arka yüzünde Cahit Arf’ın “Arf Değişmezi”nden alınan bir kesitin yanı sıra “aritmetik diziler, abaküs, sayılar ve bilgisayar teknolojisinin temeli olan sayısal sistemi belirten ikili (Binary) sayı sistemini ifade eden rakamlar” gibi matematik ile ilgili motifler de 10 Türk Lirası’nın arka yüzünü tamamlayıcı unsurlar olarak yer almıştır.

Cahit Arf, Türkiye’de matematik biliminin son elli yıldaki gelişimine öncülük etmiş bir bilim insanı olmasının yanı sıra, toplumsal meselelere duyarlılığı, ülkesine olan bağlılığı ve eğitim sistemine gösterdiği ilgi ile de dikkat çekmiştir.Genç akademisyenler ve meslektaşları, özellikle zor ve karmaşık dönemlerde onun kararlı ve doğru bildiğini savunan tutumunu örnek almış, görüşlerinden sıkça yararlanmışlardır. Hayatı boyunca düşüncelerini çekinmeden ifade etmiş ve bilimsel doğruluktan ödün vermemiştir. Cahit Arf anısını yaşatmak amacıyla, Tosun Terzioğlu ve Akın Yılmaz tarafından kaleme alınan ve Türkiye Bilimler Akademisi tarafından yayımlanan “Anlamak Tutkunu Bir Matematikçi” adlı eser mevcuttur. Ayrıca, Firuzan Gürbüz’ün 2008 yılında Morpa Kültür Yayınları tarafından yayımlanan “Cahit Arf: Matematik Dehası” kitabı, Arf’ın matematiği toplumda yaymak için gösterdiği çabaları ve dünya çapında tanınan bir bilim insanı olarak hayat hikâyesini kapsamlı bir biçimde anlatmaktadır.

 

Cahit Arf'ın Doktora Öğrencileri
:Altıntaş Güleç Büke, İstanbul Üniversitesi, 1949
:Selma Soysal, İstanbul Üniversitesi, 1949
:Hilal Pamir, İstanbul Üniversitesi, 1953
:Nakibe Topuz, İstanbul Üniversitesi, 1953
:Kemal Özden, İstanbul Üniversitesi, 1954
:Bediz Asral, İstanbul Üniversitesi, 1955
:Şükufe Yamantürk, İstanbul Üniversitesi, 1955
:Bahattin Şamlı, İstanbul Üniversitesi, 1957
:Neşet Ayırtman, İstanbul Üniversitesi, 1961
:Özdem Çelik, İstanbul Üniversitesi, 1961
:Gültekin Büyükyenerel, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1972
:Halil İbrahim Karakas, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1974
:Mehmet Yenigül, Ege Üniversitesi, 1977
:Murat Kirezci, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1981
:Azize Hayfavi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 1983

Cahit Arf Makaleleri ve Kitapları
[1] C. Arf. ''Untersuchungen uber reinverzweigte Erweiterungen diskret bewerteter perfekter Körper''. J. Reine Angew. Math., 181:1-44, 1940.
[2] C. Arf. ''Untersuchungen uber quadratische Formen in Körpern der Charakteristik 2. I''. J. Reine Angew. Math., 183:148-167, 1941.
[3] C. Arf. ''Untersuchungen uber quadratische Formen in Körper der Charakteristik 2. II''. Über aritmetische Aequivalenz quadratischer Formen in Potenzreihenkörpern über einem vollkommenen Korper der Charakteristik 2. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A), 8:297-327, 1943.
[4] C. Arf. ''Un theoreme de geometrie elementaire''. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A), 12:153-160, 1947.
[5] C. Arf. ''Sur les zones de Brillouin''. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul, Ser. A, 12:161-163, 1947.
[6] C. Arf. ''Sur la determination des etats d'equilibre d'un milieu elastique plan admettant des frontieres libres a tensions constantes''. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A), 12:309-344, 1947.
[7] C. Arf. ''Cebir Dersleri [Lectures on Algebra]'', Ankara University Faculty of Science Publications, No: 46 general, 9 mathematics, Ibrahim Horoz Publishing House, 442 pages, Istanbul, 1947.
[8] C. Arf. ''Sur la definition des determinants''. In Universite d'Istanbul. Faculte des Sciences. Recueil de memoires comm emorant la pose de la premi ere pierre des Nouveaux Instituts de la Faculte des Sciences, pages 9-20. Istanbul, 1948.
[9] C. Arf. ''Une interpretation algebrique de la suite des ordres de multiplicite d'une branche algebrique''. Proc. London Math. Soc. (2), 50:256-287, 1948.
[10] C. Arf. ''Sur l'existence de la solution d'un probleme d'elasticite''. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A), 14:75-85, 1949.
[11] C. Arf. ''Sur l'identite d'un probleme de frontiere libre enelasticite avec un probleme d'ecoulement''. Bull. Tech. Univ. Istanbul, 4(1):1-4 (1952), 1951.
[12] C. Arf. ''On the methods of Rayleigh-Ritz-Weinstein''. Proc. Amer. Math. Soc., 3:223-232, 1952.
[13] C. Arf. ''On the determination of multiply connected domains of an elastic plane body, bounded by free boundaries with constant tangential stresses''. Amer. J. Math., 74:797-820, 1952.
[14] C. Arf. ''Sur un probleme de frontiere libre d'elasticite bidimensionelle''. Bull. Tech. Univ. Istanbul, 5:13-16 (1953), 1952.
[15] C. Arf. ''Remarques a propos d'un memoire de K. Erim''. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (A), 19:45-54, 1954.
[16] C. Arf. ''On a generalization of Green's formula and its application to the Cauchy problem for a hyperbolic equation''. In Studies in mathematics and mechanics presented to Richard von Mises, pages 69-78. Academic Press Inc., New York, 1954.
[17] C. Arf. ''Sur les frontieres libres a tensions constantes d'un milieu elastique plan en equilibre''. Rev. Fac Sci. Univ. Istanbul. Ser. A. , 19:119-132, 1954.
[18] C. Arf. ''Sur le theoreme de Reiss''. Rend. Mat. e Appl. (5), 14:181-191, 1954.
[19] C. Arf. ''Eine explizite Konstruktion der separablen Hulle eines Potenzreihenkörpers''. Abh. Math. Sem. Univ. Hamburg, 19:117-126, 1955.
[20] C. Arf. ''Uber den Satz von Dubourdieu''. Abh. Math. Sem. Univ. Hamburg, 20:112- 114, 1955.
[21] C. Arf. ''Uber ein Analogon des Riemann-Rochschen Satzes in Zahlkörpern''. Akad. Wiss. Mainz. Abh. Math.-Nat. Kl., 1957:293-328, 1957.
[22] C. Arf, K. Imre, and E. Ozizmir. ''On the algebraic structure of the cluster expansion in statistical mechanics''. J. Mathematical Phys., 6:1179-1188, 1965.
[23] C. Arf and G. Saban.'' Due dimostrazioni elementari del teorema di Cartan e Dieudonne''. Riv. Mat. Univ. Parma (2), 6:169-223, 1965.
[24] C. Arf. ''Sur la structure du groupe de Galois de la fermeture algebrique d'un corps de series de puissances sur un corps fini et les conducteurs d'Artin''. In Les Tendances Geom. en Algebre et Theorie des Nombres, pages 27-35. Editions du Centre National de la Recherche Scientifique, Paris, 1966.
[25] C. Arf. ''The advantage of geometric concepts in mathematics''. In Rings and geometry (Istanbul, 1984), pages 553-556. Reidel, Dordrecht, 1985. 

KAYNAKÇA: 

A. Dönmez / Matematik Tarihi (1986), Milliyet Büyük Larousse Ansiklopedisi (1986, c. 2. s. 776),

Ali Sinan Sertöz / “Cahit Arf; Bir Efsanenin Ardından” (Bilim ve Teknik, sayı: 364, 1998), 

Ersan Akyıldız / Hocaların Hocası Cahit Arf (Bilim ve Ütopya, s. 137 / 2005, s. 21-28), 

Gökhan Tok / Cahit Arf: Matematikle Geçen Bir Ömür (Liderler-1, 1996, s. 112-116), 

Niyazi Hüseyin Bahtiyar / Balkanlar’da Türk Ünlüleri (1999, s.73-75), 

İsmihan Yusubov / Ünlü Bir Matematikçi Hakkında Etüt-Esse Cahit Arf Sonsuzluğu (Bilim ve Ütopya sayı.103, s.32-33, 2003), 

Ferhat Dinçer / Harezmî'den Cahit Arf'a (2008), 

İhsan Işık / Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Fomous People (2013).